Αντίγνωμος

Toros Bravos pero Muertos. Ταύροι γενναίοι, άγριοι αλλά νεκροί.

Ιφιγένεια Κοντού

Το 1934, ο ταυρομάχος Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας [Ignacio Sánchez Mejίas] είχε περάσει πια προ πολλού τα σαράντα... Είχε φτάσει πλέον στο απόγειο της δόξας του κι είχε αποσυρθεί. Ίσως να λαχταρούσε ένα τελευταίο τρόπαιο... Ίσως να ονειρευόταν μια  τιμημένη έξοδο πάνω στους ώμους των θαυμαστών του.  Ίσως μία τελευταία  ιαχή θριάμβου. Ετοιμάστηκε για μία ακόμη ταυρομαχία η οποία αποδείχτηκε όντως η τελευταία του. Όπως ο 29χρονος Victor Barrio το περασμένο Σάββατο, έτσι κι ο έμπειρος Ιγνάθιο δέχθηκε το θανάσιμο πλήγμα από τα κέρατα του ταύρου.

Ο ταυρομάχος αποθεώθηκε τελικά νεκρός περισσότερο από όσο δοξάστηκε ζωντανός, περισσότερο κι από όσο ίσως θα ονειρευόταν ποτέ... Ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα μέσα από μια συγκλονιστική ελεγεία, του δωσε διαστάσεις εθνικού ήρωα! «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας». Ο θαυμασμός ξεχειλίζει σε κάθε στίχο κι ο ποιητής καθαγιάζει τον ταυρομάχο βουτώντας τον στη δική του ποιητική κολυμπήθρα και «νομιμοποιεί»  ένα βάναυσο και αιμοβόρο θέαμα  παρουσιάζοντάς το ως  γιορτή ανδρείας, παράδοσης και πολιτισμού! 

Απόσπασμα από το ποίημα «Το σκόρπιο αίμα»

[από το έργο «Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσεθ Μεχίας»] 2

Τι ταυρομάχος στην αρένα!
Τι βράχος πάνω στα βουνά!
Τι απαλός με τ’άγρια στάχυα!
Τι δυνατός με τα σπιρούνια!
Τι τρυφερός με την δροσιά!
Τι λαμπερός στα πανηγύρια!
Τι τρομερός με τις στερνές
Του σκοταδιού τις μπαντερίλιες!

Τώρα για πάντα πια κοιμάται
Της Ισπανίας ω άσπρε τοίχε!
Κι εσύ του πόνου ω μαύρε ταύρε!
Αίμα του Ιγνάθιο παγωμένο!
Αηδόνι στην καρδιά του μέσα
Όχι!
Δε θέλω να το βλέπω!
Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα [απόδοση Νίκου Γκάτσου]

«¡Que no quiero verla!» [«δεν θέλω να το βλέπω!»] επαναλαμβάνει στον θρήνο του ο Λόρκα. Κανείς δεν θέλει να το βλέπει... Δεν είναι ωραίο θέαμα το χυμένο αίμα στην αρένα... Το ανθρώπινο. Άλλο το αίμα του ταύρου... Αυτό ας χυθεί ζεστό... Ας βάψει τη μουλέτα, ας πιτσιλίσει την περίτεχνη στολή του ταυρομάχου, ας λασπώσει την άμμο... Ποιος  να τον κλάψει τον ταύρο;

Κανένας θρήνος για τον Λορένθο που παλεύοντας πριν από λίγες μέρες για τη ζωή του, σκότωσε τον ταυρομάχο... Ο ταύρος πρέπει να έχει ήδη θανατωθεί με συνοπτικές διαδικασίες. Το έθιμο μάλιστα λέει ότι πρέπει να θανατωθεί και η μητέρα του ταύρου για να σβήσει η γενιά του «θύτη». Να μην γεννηθεί άλλος τέτοιος ταύρος που μάχεται εναντίον του ταυρομάχου παρά τα βασανιστήρια που έχει υποστεί πριν καν βγει στην αρένα... Μόνο ταύροι που θα τρέχουν πάνω –κάτω, άγριοι μεν [toros bravos] συνεργάσιμοι δε... Να κάθονται φρόνιμα να τους τρυπήσει ο ματαντόρ την κατάλληλη στιγμή, να ολοκληρωθεί η παράσταση... Όσο για τη μητέρα του Λορένθο, έχει δημιουργηθεί στα social media ένα hashtag#SalvemosALorenza, με αίτημα τη σωτηρία της 3  αλλά τι θα κοιτάξουμε τώρα; Να σωθεί η Λορένθα  ή η ισπανική παράδοση [κι ό,τι συνεπάγεται σε business];

Σιγά την απώλεια κιόλας.

Κάθε χρόνο, στη διάρκεια της ταυρομαχικής σεζόν, περισσότεροι από 3.000 ταύροι θυσιάζονται στο βωμό της  παράδοσης και του θεάματος, μόνο στην Ισπανία! Ταυρομαχίες  -εννοείται-  γίνονται και σε άλλες χώρες  που τηρούν  με ευλάβεια και καμάρι την ισπανική παράδοση: στην Πορτογαλία, τη Νότια Γαλλία, και στις χώρες της Λατινικής Αμερικής: Μεξικό, Κολομβία, Βενεζουέλα, Βολιβία, Περού και αλλού. Μόνο η Βαρκελώνη το 2004 έγινε η πρώτη πόλη στην Ισπανία που απαγόρευσε τις ταυρομαχίες, και το 2010  η απαγόρευση επεκτάθηκε σε ολόκληρη την Καταλονία. Στην υπόλοιπη χώρα, οι ταυρομαχίες κρατάνε γερά...

έργο του Thierry Bisch

Corrida - Η αιματοβαμμένη ιεροτελεστία 

Κάθε ταυρομαχία [corrida de toros] ακολουθεί ένα αυστηρό πρωτόκολλο με κανόνες. Καταρχήν, χωρίζεται σε τρία μέρη εκ των οποίων το καθένα λέγεται: “tercio”.

Στο πρώτο μέρος [tercio de varas] συμμετέχουν ο ταυρομάχος κι ένας έφιππος [picador]. Πρώτο χτύπημα για τον ταύρο από τον έφιππο ο οποίος αποχωρεί... Ακολουθεί το δεύτερο χτύπημα με τις μπαντερίγιες [banderillas]. Κι ύστερα, το τρίτο μέρος: ο  ταυρομάχος μένει μόνος του με τον ταύρο. Με ένα σπαθί κι ένα  μικρότερο πανί[muleta ] κόκκινο από τις δυο πλευρές.Υποτίθεται ότι η muleta έχει κόκκινο χρώμα για να εξαγριώνει τον ταύρο, αλλά είναι ψέμα [ο ταύρος έχει αχρωματοψία]. Η κατακόκκινη αλήθεια είναι ότι μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, το πανί ήταν λευκό αλλά μετά από κάθε ταυρομαχία, έμοιαζε με καταματωμένη ποδιά χασάπη... κι έτσι η muleta έγινε κόκκινη.

Στο μέρος αυτό, ο ταυρομάχος προσπαθεί να δείξει την τέχνη και το θάρρος του.  Από μια άποψη, ο γενναίος τορέρο είναι απλώς ένας φιγουρατζής  μαχαιροβγάλτης  ντυμένος με πλουμιστά ρούχα. Κάνει τις φιγούρες του όχι μόνο για  τα μάτια του κοινού αλλά και του Προέδρου. Ο Πρόεδρος  της  Αρένας  διασφαλίζει την τήρηση των κανόνων και στο τέλος, απονέμει τα τρόπαια. Ένα αυτί ταύρου αν το κοινό μείνει ικανοποιημένο, δύο αυτιά αν το κοινό είναι ενθουσιασμένο, δύο αυτιά και την ουρά σε εξαιρετικές περιπτώσεις. [Το κοινό διψά για αίμα κι ο ταυρομάχος για δόξα.] Η υπέρτατη τιμή για έναν ταυρομάχο είναι να τον βγάλουν έξω θριαμβευτικά στους ώμους [la puerta grande]...

Estocada - Το χτύπημα του θανάτου

Τώρα όμως, όλα τα μάτια είναι στραμμένα πάνω του... Ο  ταυρομάχος πρέπει να δώσει μια αποφασιστική μαχαιριά στο ακριβές σημείο, κι εδώ θα φανεί η μαεστρία του, απέναντι σε έναν εξαγριωμένο, ταλαιπωρημένο, εξουθενωμένο ταύρο που πονάει και αιμορραγεί... Ο ταυρομάχος πρέπει να τον πετύχει στην καρδιά. Γι αυτό ο ταύρος πρέπει να σταθεί ακίνητος και να χαμηλώσει το κεφάλι [humillar]. Περί αυτού πρόκειται τελικά... Αυτό θέλει να επιτύχει ο άνθρωπος απέναντι στο δυνατό αυτό και γενναίο ζώο: να το κάνει να ταπεινωθεί, να χαμηλώσει το κεφάλι, να αποδεχθεί ότι παρά τη δύναμή του είναι αδύναμο μπροστά στον άνθρωπο. Κι αν το κάνει; Θα του χαρίσει  τουλάχιστον  ο ταυρομάχος τη ζωή; Όχι βέβαια. Η ζωή του ταύρου είναι έτσι κι αλλιώς χαμένη... Αυτό για το οποίο παλεύει είναι η τιμή του. Να λοιπόν για ποιον αξίζει να γραφτεί μια ελεγεία, ένας θρήνος: γι αυτόν που πολεμάει μόνος του για τη ζωή του, την τιμή του, την ίδια  του τη φύση χωρίς να έχει ποτέ προκαλέσει κανέναν. Και πολεμάει τίμια  και γενναία, μέχρι θανάτου.

Ο ταυρομάχος έχει μόνο τρεις ευκαιρίες για να χτυπήσει τον ταύρο. Αν δεν τα καταφέρει, ο Πρόεδρος του κάνει ένα σινιάλο και για να μην υποφέρει άλλο ο ταύρος [πονόψυχοι],  ο ταυρομάχος του δίνει μια χαριστική μαχαιριά. Αυτό το χτύπημα του θανάτου λέγεται: estocada.

Στην ταυρομαχία του Σαββάτου, η estocada δεν δόθηκε ποτέ. Ο ταύρος έδωσε το χτύπημα του θανάτου. Ο τορέρο μεταφέρθηκε έξω στα χέρια, όχι στους ώμους... Όλε δεν ακούστηκε. Μα ούτε και θρήνος... [Στα social media μάλιστα, κάποιοι ξεπροβόδισαν κακήν-κακώς  απ’ τη ζωή τον νεκρό ταυρομάχο ...]. Άδοξο τέλος.

«¡Que no quiero verla!»

Όσο για τον Λορένθο –είπαμε –κανένας θρήνος. Καμιά ελεγεία, κανένα ποίημα. Όπως δεν γράφτηκε κανένα ποίημα για τον Cecil το λιοντάρι που σκοτώθηκε πέρσι για διασκέδαση... Κανένα ποίημα για τον Harambe τον γορίλα που πυροβολήθηκε χωρίς να φταίει… Κανένα ποίημα για τον αιχμάλωτο Αρτούρο, την πολική αρκούδα που πέθανε από κατάθλιψη...

Πώς γίνεται από τη μια να διαμαρτυρόμαστε για τους κυνηγούς που σκοτώνουν λιοντάρια στην Αφρική ή  για τις άθλιες συνθήκες διαβίωσης των άγριων ζώων που ζουν αιχμάλωτα σε τσίρκο και ζωολογικούς κήπους ανά τον κόσμο και να ανεχόμαστε το αιμοβόρο έθιμο της ταυρομαχίας; Στην πολιτισμένη – κατά τα άλλα – Ευρώπη...

Εδώ μιλάμε για ένα τσίρκο πιο ανελέητο από όλα αφού εδώ το «θηρίο»: ο ταύρος δεν κάνει κόλπα περνώντας μέσα από αναμμένα στεφάνια, αλλά καρφώνεται με σπαθιά και θανατώνεται  για να ενθουσιαστεί το κοινό και να ανεμίσει λευκά μαντήλια ενώ ο «θηριοδαμαστής»: ο ταυρομάχος δεν εξημερώνει αλλά σκοτώνει εν ψυχρώ...

Ένα σαφάρι πιο πρόστυχο από κάθε άλλο αφού εδώ το θήραμα δεν έχει πού να πάει...η αρένα είναι περιορισμένη, όσο κι αν τρέξει ο ταύρος δεν έχει ελπίδα να ξεφύγει...

Η ταυρομαχία – υποτίθεται ότι – μοιάζει με τααρχαία ταυροκαθάψια... Περισσότερα κοινά έχει όμως με τις ρωμαϊκές αρένες: θηρία και μονομάχοι, άφθονο αίμα στην αρένα, αγώνας μέχρι θανάτου, κοινό που επευφημεί, ο Πρόεδρος που κάνει σινιάλα  όπως ένας [διεστραμμένος] ρωμαίος Αυτοκράτορας...  

Ποιος διψά τελικά γι αυτό το αίμα που χύνεται στην αρένα; Είναι η ισπανική παράδοση ή το φιλοθεάμον κοινό που συντηρεί αυτή την ελεεινή και αιματοβαμμένη μπίζνα;

Πόσο αίμα ακόμη πρέπει να χυθεί [ταύρων ή ανθρώπων] για να μπει ένα τέλος σε αυτό το άθλιο έθιμο; 

Δεν θέλουμε να το βλέπουμε πια. Ούτε το αίμα ούτε το έθιμο. «¡Que no quiero verla!»

tvxs